Sevmediğimiz Zor İşlerde Motivasyonumuz Neden Gelmiyor? Bu Dururmu Değiştirebilirmiyiz? Dopaminin Rolü

Telefonunuzda oyun oynamak veya sosyal medyada gezinmek saatlerce kolayca yapabildiğiniz şeyler. Peki ya yarım saatlik bir çalışma? Kulağa pek çekici gelmiyor, değil mi?

Egzersiz yapmak, bir iş kurmak veya yeni bir şey öğrenmek gibi daha üretken faaliyetler uzun vadede size daha fazla fayda sağlayacağını bilseniz de, yine de video oyunları, TV ve sosyal medyayı tercih ediyorsunuz.

Bunun sebebi basit: Kolay aktiviteler az çaba gerektirirken, zor aktiviteler disiplin ve irade gerektirir.

Dopamin ve Motivasyon

Peki bazı insanlar zor şeylerle başa çıkmak için daha motive olabiliyor? Cevap “dopamin” adlı beyin nörotransmitterinde yatıyor.

Dopamin, genellikle zevk molekülü olarak bilinir. Fakat asıl görevi, bir şeyleri arzulamamıza ve onları elde etmek için harekete geçmemize motivasyon sağlamaktır.

Bunu anlamak için sinirbilimcilerin sıçanlar üzerinde yaptığı deneylere bakalım. Araştırmacılar, sıçanların beynine elektrotlar yerleştirerek, bir kolu çektiklerinde beyinlerinin ödül merkezini uyarmışlar.

Sıçanlar, kolu çekmeye başladıkça dopamin salgılanması arttı ve bu da onları daha da motive etti. Sonuç olarak, sıçanlar kolu saatlerce çekmeye devam ettiler, yemeyi ve uyumayı bile reddettiler.

Ancak araştırmacılar, beynin ödül merkezinde dopamin salınımını engellediğinde, sıçanlar uyuşuk hale geldi. Su içmek için bile kalkmak onlar için çaba gerektiriyordu. Yemek yemezler, çiftleşmek istemezlerdi. Yaşama isteklerini kaybetmişler gibiydi.

Dopamin ve Günlük Hayatımız

Bu deneyler aşırı uçlarda olsa da, dopaminin insanlarda da benzer etkileri olduğunu unutmamak gerekir.

Beynimiz, büyük ölçüde ne kadar dopamin alacağını beklediğine göre öncelikler belirler. Bir aktivite az dopamin salgılarsa, onu yapmak için fazla motive olmayız. Fakat bir aktivite çok fazla dopamin salgılarsa, onu tekrar tekrar yapmak isteriz.

Peki hangi davranışlar dopamin salgılanmasını tetikler?

Tahmin ettiğiniz gibi, potansiyel bir ödül içeren her aktivite dopamin salgılanmasını sağlar. Fakat bilinçli olarak, davranışla ilgili acil bir ödül olmadığını biliyorsanız, beyniniz dopamin salgılamayacaktır.

Örneğin, rahat yiyecekler yemeden önce beyniniz dopamin salgılar. Çünkü yemeğin sizi iyi hissettireceğini tahmin edersiniz. Beyniniz, yemeğin sizi daha sonra nasıl hissettireceğini önemsemez. Tek istediği dopamin salgılanmasıdır.

Bir örnek ile devam edelim, uyuşturucu bağımlısı biri olabilir. Yaptığı şeyin onun için iyi olmadığını biliyor ama tek istediği o uyuşturucudan daha fazlasını almak. Kokain ve eroin gibi uyuşturucular, doğal olmayan miktarlarda dopamin salgılanmasına neden olur ve bu da onları daha da çok arzulamanıza neden olur.

Tabii ki, hemen hemen her şeyin not edilmesi gerekiyor. Susadığınızda su içmek bile bir miktar dopamin salgılar. Ancak en yüksek dopamin salınımı, rastgele bir kez ödül aldığınızda gerçekleşir. Örneğin, bir kumarhanede bir slot makinesinde oynamaktır. O noktaya kadar sadece para kaybediyor olsanız bile, sonunda daha büyük bir ödül almayı beklersiniz. Sadece ne zaman olabileceğini bilmiyorsunuz.

Ve günümüzün dijital toplumunda beynimizi günlük olarak doğal olmayan yüksek miktarda dopamin ile dolduruyoruz. Bilmesek bile, bazı yüksek dopamin örnekleri şunlardır:

• Sosyal medyada gezinmek
• İnternet pornografisini izlemek
• Video oyunları oynamak

Bu davranışların her biri için bir çeşit ödül öngörüyoruz. Bu yüzden telefonlarımızı sürekli kontrol ediyoruz. Bir kısa mesaj veya başka bir bildirim görmeyi bekliyoruz ve sonunda onu alacağımızı biliyoruz. O fareler gibi oluyoruz, yeni bir mesaj gelene kadar telefon ile uğraşıyoruz.

Dopamin Detoksu Nasıl Yapılır? 

24 Saatlik Dopamin Detoksu:

• 24 saat boyunca internet, telefon, TV, video oyunları, sosyal medya ve pornografi gibi tüm yüksek dopaminli aktivitelerden kaçının.
• Yürüyüşe çıkın, meditasyon yapın ve düşüncelerinizle yalnız kalın.
• Yaşamınızı ve hedeflerinizi yansıtın.
• Düşüncelerinizi bir kağıda yazın.

Daha Küçük Dopamin Detoksu:

• Haftanın bir gününü seçin ve o gün boyunca belirli bir yüksek dopaminli aktiviteden kaçının.
• Örneğin, telefonunuzu kontrol etmeyi, video oyunları oynamayı veya TV izlemeyi bırakabilirsiniz.
• Kendinizi sıkılmış hissedeceksiniz, ancak bu dopamin reseptörlerinizin iyileşmesine yardımcı olacaktır.

Dopamin Detoksunun Ödüllendirilmesi:

• Zor ve düşük dopaminli görevleri tamamladıktan sonra kendinizi yüksek dopaminli aktivitelerle ödüllendirebilirsiniz.
• Örneğin, bir saat çalıştıktan sonra 15 dakika video oyunu oynayabilirsiniz.
• Ödülünüzü günün sonuna kadar erteleyin, aksi takdirde çalışmaya motive olmayabilirsiniz.

Dopamin Detoksu Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Dopamin detoksu yaparken kendinize karşı sabırlı olun.
• Yeterince su için, sağlıklı beslenin ve düzenli egzersiz yapın.
• Yeterince uyuyun.
• Rahatsız edici semptomlar yaşarsanız, bir doktora veya ruh sağlığı uzmanına danışın.

Dopamin detoksu, dopamin seviyenizi optimize etmenin ve genel sağlığınızı iyileştirmenin etkili bir yolu olabilir. Doğru yöntemi seçmek ve detoks sırasında kendinize karşı sabırlı olmak önemlidir.

Sonuç olarak, zor şeyleri yapmayı kolaylaştırmak için beyninizi detoksifiye etmek ve dopamininizi bilinçli bir şekilde yönetmek mümkündür. Dopamin detoksu, motivasyonunuzu ve üretkenliğinizi artırmak için kullanabileceğiniz güçlü bir araçtır.

Dopamin hakkında daha fazla bilgi almak için buraya tıklayabilirsiniz